با وجود بارش‌های فراوان بهاری، ذخیره آب سد‌های تأمین کننده آب مشهد ناامیدکننده بود | معمای بارش‌ها

به گزارش شهرآرانیوز؛ «مشهد تابستان سختی پیش رو دارد»، «پیش بینی تابستان سخت برای مشهد»، «سد دوستی از مدار خارج شد»، «ظرفیت سد‌های استان کمتر از ۲۰ درصد است»، «ادامه بحران کم آبی در سد‌های استان» و ...؛ این‌ها فقط بخشی از تیتر‌های رسانه‌های مشهد و استان در بهار و تابستان امسال بود؛ سالی که با کم آبی و کم بارشی شدید برای مشهد شروع شد تا آنجا که بارش‌ها در مشهد نسبت به دوره بلند مدت بیش از ۵۰ درصد کاهش داشت.

تا نیمه‌های بهار کمی بیشتر از ۲۵ میلی متر باران باریده بود و سد‌های مهم تأمین کننده آب مشهد و استان مثل دوستی و طرق زیر ۲۰ درصد آب داشتند و در عمل از مدار آب دهی خارج شده بودند؛ با این همه، اما بارش‌های اردیبهشت و ابتدای خرداد ماه، کمی از عمق فاجعه کم کرد و باعث شد ظرفیت سد‌ها بالاتر برود و تابستان گرم امسال تا حدودی به خیر بگذرد. در این گزارش که براساس آمار‌های مرکز مدیریت منابع آب وزارت نیرو تهیه شده است، نگاهی انداخته ایم به وضعیت بارش و سد‌های تأمین کننده آب مشهد و استان از ابتدای سال ۱۴۰۳ تا شهریور امسال.

بهار برای استان و مشهد خیلی خوب شروع نشد و با وجود اینکه زمستان سخت و به نسبت پربرفی را پشت سرگذاشتیم، وضعیت آبی مهم‌ترین سد‌های تأمین کننده آب شرب مشهد کاملا نگران کننده بود و به همین علت زمزمه‌های تابستانِ سخت برای شهر مشهد از ابتدای سال آغاز شد. گزارشی که وزارت نیرو پنجم فروردین از وضعیت دو سد طرق و دوستی منتشر کرد، نشان می‌داد که وضعیت اصلا خوب نیست. در این تاریخ، از یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون مترمکعب ظرفیت این سد فقط ۵ درصد آن پر بود که ۶۳ درصد کمتر از سال قبل بود و سد طرق هم فقط ۱۲ درصد آب داشت که در مقایسه با سال قبل ۴۱ درصد کاهش را نشان می‌داد.

وضعیت این دو سد در هفته‌های بعد و تا پایان فروردین تغییری نکرد و در ۲۵ فروردین آب ذخیره شده در پشت سد دوستی به عدد عجیب و بی سابقه ۶۰ میلیون مترمکعب رسید و زنگ خطر کم آبی را به صدا درآورد. در فروردین میزان بارندگی به زحمت به ۸۳ میلی متر رسید که از سال قبلش ۳۸ درصد کمتر بود و در مشهد هم فقط ۲۵ میلی متر بارش ثبت شد که براساس اعداد و ارقامی که منتشر شده است، از دوره بلند مدت آماری بیش از ۴۰ درصد کمتر بوده است.

تغییر آرام وضعیت

اوضاع و احوال آبی سد‌ها در ابتدای اردیبهشت هم فرق چندانی با فروردین ماه نداشت و اول اردیبهشت سد دوستی ۷۷ میلیون متر مکعب آب ذخیره شده داشت و سد طرق هم ۴ میلیون مترمکعب و به ترتیب این دو سد ۵۲ و ۳۷ درصد کمتر از سال ۱۴۰۱ آب داشتند.
درست ۱۰ تا پانزده روز بعد از انتشار این آمارها، در زمانی که بارش‌های بهاری در مشهد و استان کم و بیش آغاز شد، وضعیت این دو سد مهم تأمین کننده آب در مشهد هم به شکل محسوسی تغییر کرد.

بیست و دوم اردیبهشت، میزان پرشدگی سد دوستی به ۱۰ درصد، یعنی ۱۲۷ میلیون مترمکعب رسید که ۱۵ درصد کمتر از سال قبل بود و در سد طرق هم ۴ میلیون مترمکعب آب ذخیره شده بود که از سال قبل ۳۵ درصد کمتر بود. در همین تاریخ ۱۴۲ میلی متر باران در استان ثبت شد که در مقایسه با ماه قبل یک رکورد بود، اما همچنان بارش‌ها از سال گذشته ۱۶ درصد کمتر بود.

بالاخره آمار‌ها تکان خورد

اما مشهد و استان در انتهای اردیبهشت ماه بارش‌های عجیب و غریبی را مشابه باران‌های استوایی تجربه کردند و فقط در مشهد کل بارانی که باید در دو سه روز می‌بارید، ظرف دو سه ساعت روی شهر بارید و سیل به راه انداخت. همین بارش‌ها رواناب‌هایی ایجاد کرد که باعث شد ظرفیت سد‌های استان بالاخره تکان بخورد و دست کم به میزان سال قبل برسد. 

آن طور که شرکت مدیریت منابع آب ایران اعلام کرد، میزان آب پشت سد دوستی در بیست و نهم اردیبهشت به ۱۴۰ میلیون متر مکعب رسید و سد طرق هم با ۱۹ درصد پرشدگی، در این تاریخ ۶ میلیون مترمکعب آب داشت. آمار‌های هواشناسی هم می‌گوید که در کل استان ۱۶۱ میلی متر بارش و در مشهد هم ۱۰۷ میلی متر ثبت شده است و بارش‌های مشهد ۲۱۸ درصد بیشتر از دوره آماری بلند مدت بوده است و به خاطر همین بارش‌ها هم سایه خطرناک کم آبی و جیره بندی و... کم و بیش از سر مشهد و استان دور شد.

ماه خوب خرداد

خرداد ماه تنها ماه فصل بهار بود که میزان آب ذخیره شده در پشت دو سد مهم تأمین کننده آب مشهد تکان جدی خورد و درکمال ناباوری وضعیت آب ذخیره پشت سد‌ها بهتر از سال قبل شد. گزارش پنجم خرداد ماه مرکز مدیریت منابع ایران نشان می‌دهد که از یک میلیاردو ۲۵۰ میلیون مترمکعب ظرفیت سد دوستی، ۱۷ درصد آن، معادل ۲۰۴ میلیون مترمکعب پر است که این میزان ۴۳ درصد از سال قبل بیشتر است. اوضاع سد طرق هم در این تاریخ در مقایسه با دو ماه قبل بهتر و ۷ میلیون مترمکعب آب در پشت این سد مهم تأمین کننده آب مشهد ذخیره شد.

با شروع تابستان داغِ مشهد، سد دوستی ۲۲۳ میلیون مترمکعب آب ذخیره شده داشت که در مقایسه با سال قبل ۶۰ درصد بیشتر بود و سد طرق هم حدود ۲۲ درصد، معادل ۷ میلیون مترمکعب آب داشت که ۱۱ درصد بیشتر از سال قبل بود.
اما براساس آمار‌های اداره کل هواشناسی استان، کل بارش خرداد ماه مشهد ۴.۲ میلی متر بود و شاهد کاهش ۶۳ درصدی بارش نسبت به دوره بلند مدت بودیم.

تیرماه، آغاز کاهش ذخیره سد‌ها

نه فقط خراسان رضوی و مشهد، بلکه کل ایران امسال تابستان داغی را پشت سر گذاشت و یک جزیره حرارتی در بسیاری از روز‌های تابستان ۱۴۰۳ روی آسمان ایران قرار داشت که باعث گرمای عجیب و غریب امسال بود؛ گرمایی که هم آمار مصرف برق را افزایش داد، هم تأثیری جدی روی مصرف آب داشت و از تیر ماه روند کاهشی شدن آب ذخیره شده پشت سد‌ها آغاز شد. 

آمار تاریخ دوم تیرماه مرکز مدیریت منابع آب ایران می‌گوید که سد دوستی در این تاریخ ۲۲۱ میلیون مترمکعب آب و سد طرق هم ۳۴ درصد بیشتر از سال قبل آب داشت. ۲۲ روز بعد، یعنی ۲۴ تیرماه، آب ذخیره شده در پشت سد دوستی به ۲۱۱ میلیون مترمکعب کاهش پیدا کرد و از ظرفیت ۳۲ میلیون مترمکعبی سد طرق هم فقط ۱۹ درصد پر بود. آمار بارش باران هم حتی در تیرماه کاهش جدی داشت و آن طور که هواشناسی اعلام کرد، در این ماه فقط ۹ میلی متر بارش باران ثبت شد.

رکورد گرم‌ترین روز‌های امسال در بسیاری از شهر‌های کشور، از جمله مشهد چندین بار شکسته شد. ظرفیت سد دوستی به دلیل کاهش باران و مصرف زیاد در ابتدای مرداد ماه به ۲۰۵ میلیون متر مکعب رسید؛ با این حال ۸۴ درصد بیشتر از سال قبل آب داشت و سد طرق هم فقط ۶ میلیون مترمکعب آب ذخیره داشت. درست در اوج تابستان، از موجودی سد دوستی حدود ۶ میلیون مترمکعب کم شد و موجودی این سد مهم تأمین کننده آب شرب مشهد به ۱۹۹ میلیون مترمکعب رسید که در کمال تعجب ۹۰ درصد بیشتر از سال قبل بود و سد طرق هم در آن گرما ۶۴ درصد بیشتر از سال گذشته، یعنی ۵ میلیون مترمکعب آب داشت.

در ادامه حتما بخوانید وضعیت مشهد در سال آبی گذشته (یکم مهر ۱۴۰۳)

کاهش‌های ادامه دار ذخیره سد‌ها

هم استان، هم مشهد در مرداد ماه تقریبا از بارش باران محروم بودند و برای همین روند کاهشی شدن آب ذخیره پشت سد‌ها که از ابتدای تابستان شروع شده بود، در شهریور ماه ادامه پیدا کرد و موجودی سد دوستی در سوم شهریورماه با اینکه ۹۵ درصد بیشتر از سال قبل بود، در مقایسه با هفته قبلش باز هم ۶ میلیون مترمکعب از آب ذخیره شده در پشت این سد کم و در این تاریخ ۱۹۳ میلیون مترمکعب در پشت سد دوستی آب ذخیره شده بود و سد طرق هم فقط ۱۳ درصد ظرفیتش آب داشت.

آخرین گزارشی هم که از وضعیت سد‌ها توسط وزارت نیرو منتشر شده است، نشان می‌دهد که در آخرین روز‌های تابستان و البته سال آبی ۱۴۰۲ -۱۴۰۳ همچنان آبی به سد‌ها وارد نمی‌شود و درحالی که در ابتدای تابستان بیش از ۱۷ درصد از ظرفیت سد دوستی آب داشت، در بیست و چهارم شهریور، این عدد به ۱۵ درصد و ۱۸۵ میلیون متر مکعب رسید و سد طرق هم با ۴ میلیون مترمکعب آب ذخیره شده، به سختی بخشی از تأمین آب شرب مشهد را به دوش می‌کشد.